Amma
Over de hele wereld bekend als de stralende uitdrukking van ongeconditioneerde liefde, omarmt Amma letterlijk iedereen die haar komt bezoeken. Haar leerlingen kennen haar echter ook als een energieke en veeleisende goeroe. In dit interview met een van India's hedendaagse goeroe's stelt Amy Edelstein vragen over de aard van het ego, de mogelijkheid om het te overstijgen en de rol die een spirituele meester hierin kan spelen
Wat is het ego?
Amma: Eigenlijk vraag je, wat is onwerkelijkheid? Maar hoe kan onwerkelijkheid beschreven worden? Waarom zouden we praten over iets dat niet echt bestaat? En kun je spreken over wat werkelijk is? Amma kan je alleen wat hints geven. Denken en voelen (de 'mind') zijn het ego. Maar het ego is een grote leugen - het is een leugenaar. Het is onwerkelijk.
Er was eens een jongen die koeien hield. Hij bracht ze elke morgen naar de weilanden en 's avonds weer terug naar de stal. Op een avond ontdekte de jongen, dat een van de koeien het touw kwijt was, waarmee ze voor de nacht vastgezet werden. Hij was bang dat ze weg zou lopen, maar het was te laat om nog een nieuw touw te gaan kopen. De jongen wist niet wat hij moest doen en ging om raad naar een wijze man, die vlakbij woonde. De wijze man raadde hem aan om net te doen alsof hij de koe vastzette, en te zorgen dat ze kon zien wat hij deed. De jongen volgde het advies op en deed net alsof hij de koe vastbond. De volgende ochtend ontdekte hij dat de koe de hele nacht rustig was blijven staan. Hij maakte alle koeien los, zoals gewoonlijk, en ze gingen allemaal naar buiten. Hij wilde net naar de weilanden vertrekken, toen hij ontdekte dat de koe die haar touw kwijt was, ontbrak. Ze stond in de stal, op dezelfde plek waar ze de hele nacht gestaan had. Hij probeerde haar bij de kudde te krijgen, maar dat lukte niet. De jongen stond versteld. Hij ging terug naar de wijze man, en die zei: 'De koe denkt dat ze nog steeds vastgebonden staat. Ga terug en doe net of je haar losmaakt.' De jongen deed wat hem was opgedragen en de koe verliet vrolijk de stal.
Dit is wat de guru doet met het ego van de discipel. De guru helpt datgene los te maken, wat er nooit was. Net als bij de koe, door onze onwetendheid, geloven we dat we gebonden zijn door het ego, terwijl we in feite volledig vrij zijn. Toch moeten we hiervan overtuigd worden.
Het ego is een illusie zonder eigen bestaan. Het lijkt echt, vanwege de kracht die het ontleent aan Atman (het Zelf). Het wordt in beweging gezet door het Atman. Het ego zelf kan vergeleken worden met dode materie; want zonder het Atman zou het geen leven hebben. Hou op met het ego te onderhouden, dan trekt het zich terug en verdwijnt. Wij zelf verlenen het onwerkelijke ego zijn werkelijkheid. Zie het voor wat het is. Of liever: voor wat het niet is. Dan is het afgelopen.
Een hond kwispelt met zijn staart. De staart kwispelt niet met de hond. Als de staart met de hond zou gaan kwispelen zou het een ramp worden! Hetzelfde geldt voor de 'mind'. Het denken of het ego, zou niets meer moeten zijn dan een handig gereedschap. Een sadhaka (spirituele zoeker) zou zichzelf niet moeten laten koeioneren door de nukken van het denken en voelen.
Het ego bestaat uit onze gedachten en onze 'mind'. Onze gedachten zijn onze eigen schepping. We maken ze werkelijk door met ze mee te werken. Als we onze steun terugtrekken, zullen ze oplossen. We hoeven alleen maar onze gedachten gade te slaan. De wolken in de hemel nemen verschillende vormen aan, en ze veranderen constant. Je kunt wolken voorbij zien trekken die lijken op gezichten of op de goden of op verschillende dieren of op zeilschepen. Een klein kind zou kunnen geloven dat deze vormen echt zijn, maar ze zijn natuurlijk alleen maar illusie. Op dezelfde manier trekken de altijd veranderende gedachten door de geest. Ze nemen verschillende vormen aan, maar ze zijn niet werkelijker dan de wolken in de lucht. Als we simpelweg getuige zijn van onze gedachten terwijl ze langstrekken, dan zullen ze niet langer een effect op ons hebben, of ons beïnvloeden, op wat voor manier dan ook. Een leeuw van sandelhout is echt voor een kind, maar voor een volwassene is het gewoon een stuk sandelhout. Voor een kind is het hout onzichtbaar, en ziet alleen de leeuw. De volwassene kan wel genieten van de leeuw, maar hij weet dat hij niet echt is. Voor hem is het hout echt, niet de leeuw. Op dezelfde manier is voor een gerealiseerde het hele universum niets anders dan de essentie, het 'hout' dat alles bevat, het Absolute Brahman of Bewustzijn.
Wat betekent de dood van het ego voor de echte zoeker naar bevrijding?
Amma: Als het ego illusie is, over welke dood heb je het dan? We plakken het onwerkelijke over het werkelijke heen. Wat werkelijk bestaat, is Brahman. Er is geen ontdekking, maar 'ont-dekking': het wegvallen van bedekkingen.
Wat zijn de kenmerken van werkelijke transcendentie van het ego?
Amma: Iemand die aan het ego voorbij gaat, wordt een geschenk aan de wereld, zoals een wierookstokje dat opbrandt terwijl het zijn geur aan de omgeving afgeeft. Voor zo iemand is er geen gevoel van 'andersheid'. Het is moeilijk te zeggen wat een duidelijk kenmerk zou zijn. Sommige mensen doen alsof, of ze imiteren een of andere eigenschap. Maar bij een echte meester, een die zich werkelijk niet identificeert met het ego, is zijn of haar hele wezen en elke actie een pure expressie van goddelijke liefde en zelfopoffering. Goddelijke liefde en zelfopoffering kunnen niet worden geïmiteerd.
Is het mogelijk voor een meester om het ego compleet te vernietigen?
Amma: Een mahatma (maha atma - grote geest -noot vert.) is iemand die zich niet meer identificeert met het ego. Hij ziet alles als een afspiegeling of verlengstuk van het Zelf. Door onze onwetendheid identificeren we ons met het ego, met dat wat niet echt is. Maar een mahatma is in het geheel niet geidentificeerd met het ego, met de illusie.
Hoe helpt de goeroe de leerling om het ego te vernieigen?
Amma: een echte meester creëert situaties die de zoeker de gelegenheid geven uit de droom te ontwaken. De leerling wil doorgaan met slapen en dromen, maar de meester wil hem of haar doen ontwaken. Het hele werk van de meester is de leerling op de een of andere manier terug te brengen naar de werkelijkheid van zijn of haar echte bestaan.
Wat is shradda? Is het: geloof in de mogelijkheid van het transcenderen van het ego in dit leven?
Amma: Shradda is meer dan alleen geloven. Het is vertrouwen en liefde. Zowel vertrouwen als liefde zijn nodig om het ego te transcenderen. Vertrouwen op het bestaan van een hogere werkelijkheid, liefde voor die realiteit en een intens verlangen om dat te realiseren.
Er ligt een goddelijke boodschap verborgen achter elke ervaring die het leven je brengt, zowel de positieve als de negatieve ervaringen
Wat is de beste manier om onderscheidingsvermogen te ontwikkelen in het licht van de verleidingen van het ego?
Amma: Net zoals een jongetje zijn teddybeer en andere speeltjes ontgroeit, ontwikkelt een oprechte zoeker de kracht om het onderscheid te maken tussen het eeuwige en het tijdelijke, terwijl zijn inzicht groeit en hij voortschrijdt langs het pad. De kracht van het onderscheidingsvermogen groeit in ons als we een juist begrip krijgen en rijper worden. Terwijl we leren de ervaringen van het leven op de juiste manier te interpreteren, beginnen we automatisch ons onderscheidingsvermogen op een intelligente manier te gebruiken. Het is een innerlijk openbloeien, zoals een bloemknop opengaat. Het is onderdeel van een langzaam maar zeker proces.
Er ligt een goddelijke boodschap verborgen achter elke ervaring die het leven je brengt. Dat geldt zowel voor de positieve als de negatieve ervaringen. Dring door tot onder het oppervlak en je zult de boodschap ontvangen. Niets komt van buiten, alles is binnen in je. Het hele universum is in jou.
Er zullen veel verleidingen en uitdagingen zijn onderweg. Alleen een ervaren iemand kan je helpen. De weg naar moksha is erg subtiel, en het is voor een spirituele beginneling gemakkelijk om misleid te worden.
Wat is de rol van de spirituele meester bij het leiden van de zoeker op het pad naar moksha of bevrijding?
Amma: Als je wilt leren autorijden, moet je door een ervaren chauffeur onderwezen worden. Een kind moet leren hoe het zijn schoenveters vast moet maken. En hoe zou je wiskunde kunnen leren zonder leraar? Zelfs een zakkenroller heeft een leraar nodig om hem de kunst van het stelen bij te brengen. Als leraren in het dagelijks leven al onontbeerlijk zijn, zouden we dan op het spirituele pad, wat zo subtiel is, niet des te meer een leraar nodig hebben?
Hoewel die subtiele kennis onze ware natuur is, zijn we heel lang geïdentificeerd geweest met de wereld van naam en vorm, denkend dat zij werkelijk is. Nu moeten we die identificatie beëindigen. In werkelijkheid echter, is er niets te onderwijzen. Een meester helpt je gewoon om de tocht te volbrengen.
Als je naar een verre plek wilt, zul je misschien een kaart willen kopen. Maar hoe goed je die kaart ook bestudeert, als je naar een vreemd land reist, een onbekende plek, dan zul je er niets vanaf weten totdat je daadwerkelijk aankomt. De kaart zal je ook niets vertellen over de reis zelf, over de goeie en slechte plekken in de weg, en over de mogelijke gevaren onderweg. Daarom is het beter om een gids te hebben die de reis al eens gemaakt heeft, iemand die de weg uit eigen ervaring kent. Op de spirituele reis moeten we werkelijk luisteren naar, en daarna mediteren op wat de meester zegt. We moeten nederig zijn om te kunnen ontvangen. Als we werkelijk luisteren en daarna oprecht mediteren, zullen we het onderricht op de juiste manier in ons opnemen
Kan het zijn dat mensen juist trotser zijn geworden als gevolg van spirituele ervaringen? Kunnen spirituele ervaringen het ego op een negatieve manier versterken?
Amma: de mensen bij wie dit gebeurt zijn misleid, en ze verwarren andere mensen ook. Ze zullen anderen ook desillusioneren. Sommige mensen vangen een glimp op van iets, of hebben een spirituele ervaring en denken dan dat ze moksha bereikt hebben. Alleen iemand die niet gerealiseerd is, zal denken: 'Ik ben spiritueel, ik ben gerealiseerd'. Dat zal een sterk en subtiel ego creëren. Een subtiel ego is gevaarlijker dan een grof ego. Zelfs deze individuen zélf begrijpen niet dat ze geleid worden door het subtiele ego. Dit zal een onderdeel van hun natuur worden. Ze zullen alles doen voor naam en faam.
Amma voelt ook dat dit soort trots mensen hun capaciteit om te luisteren doet verliezen. En luisteren is bijzonder belangrijk op het spirituele pad. Iemand die niet luistert, kan niet nederig zijn. En alleen als we werkelijk nederig zijn, zal het reeds aanwezige pure Bewustzijn zich in ons ontvouwen. Alleen iemand die nederiger is dan de nederigste kan beschouwd worden als groter dan de grootste.
Als het mogelijk is om door spirituele ervaringen het ego te voeden, is het dan nodig om eerst reinheid te betrachten?
Amma: Het is niet nodig om geobsedeerd te raken door reinheid. Focus op je dharma. Verricht het met de juiste houding en met liefde. Dan volgt reinheid vanzelf.
Wat betekent dharma, zoals u het woord gebruikt?
Amma: Dharma is de juiste actie op de juiste plaats op de juiste tijd.
Hoe kun je weten wat je dharma is?
Amma: We zullen weten wat we moeten doen, als we het leven lief hebben met de juiste houding en het juiste begrip. En dan, als we dharma beoefenen, komt reinheid vanzelf.
Hoe hou je dat soort liefde in stand?
Amma: Liefde is niet iets wat in stand gehouden kan worden. Ze is al in al haar volheid in ons. Leven kan niet bestaan zonder liefde; ze zijn onscheidbaar. Leven en liefde zijn niet twee; ze zijn één en hetzelfde. Je energieën een klein beetje kanaliseren zal de liefde in jou doen ontwaken. Je hebt een sterk verlangen nodig om het doel van realisatie te bereiken. Op dat doel moet je je richten. Dan komen kwaliteiten als liefde, geduld, enthousiasme en optimisme vanzelf in je naar boven. Deze eigenschappen zullen je helpen het doel te bereiken.
U wordt door velen beschouwd als de belichaming van onvoorwaardelijke liefde en u omhelst iedereen die bij u op bezoek komt. Maar ik heb gehoord dat u ook behoorlijk streng kunt zijn tegen uw leerlingen. Op welke manier gaan deze twee verschillende methoden van onderricht samen?
Amma: Voor Amma zijn er geen twee verschillende methodes. Amma heeft maar één methode en dat is liefde. Die liefde wordt manifest als geduld en compassie. Desalniettemin, als een hert de tere bloembedjes in je tuin opeet, dan kun je niet zachtzinnig zijn en zeggen: 'Alsjeblieft, eet de bloemen niet op…' Je moet schreeuwen en misschien wel met een stok zwaaien. Soms is het nodig om zo'n soort stemming te laten zien om de discipel te corrigeren. Kali is de liefdevolle moeder in haar strenge stemming. Maar kijk in haar ogen: er ligt geen woede in.
Amma is alleen streng tegen diegenen die ervoor hebben gekozen om dicht bij haar te blijven, en ze doet dit alleen als de leerling er klaar voor is. Een discipel is iemand die klaar is voor discipline. De goeroe bindt de leerling eerst met grenzeloze, onvoorwaardelijke liefde, zodat de leerling zich bewust is van die liefde in alle situaties. Ook wanneer hij met discipline te maken krijgt. Amma helpt haar kinderen om altijd scherp en alert te zijn. Liefde heeft vele aspecten. Als Amma streng is tegen haar kinderen, doet ze dit enkel en alleen om ze te leiden langs het pad en ze te helpen tot volledige bloei te komen. Die bloei zal alleen plaatsvinden als een sfeer van richting geven wordt gecreëerd. Zoiets kan nooit worden afgedwongen. Een echte meester zal zijn leerlingen nooit dwingen, omdat Zuiver Bewustzijn niet kan dwingen. De meester is als ruimte, als de grenzeloze hemel. En ruimte kan je nooit kwaad doen. Alleen het ego kan dwingen en pijn doen. Amma gaat geduldig door met het scheppen van mogelijkheden voor die innerlijke opening, om dat bloeiproces in haar kinderen te laten plaatsvinden.
De relatie goeroe - discipel is de hoogste. De liefdesband tussen de goeroe en de shishya (discipel) is zo sterk, dat er soms helemaal geen goeroe en shishya meer zijn - elk gevoel van scheiding verdwijnt.
Wat doet u als het ego bezit neemt van een van uw leerlingen?
Amma: Amma helpt haar kinderen liefdevol om het gevaar te zien van de greep van het ego. Ze laat ze zien hoe ze er onderuit moeten komen.
Sommige westerse psychotherapeuten en spirituele meesters geloven dat we sterke ego's moeten ontwikkelen voor we op zoek gaan naar het transcenderen ervan. Ze zeggen dat de meesten van ons zwakke of gewonde ego's hebben als gevolg van emotionele en psychologische trauma's die we in de loop van ons leven opgelopen hebben, en ze stellen verschillende vormen van therapie voor om te helpen ons karakter, ego en gevoel van individualiteit weer op te bouwen. U had een heel moeilijke jeugd, u heeft een ruwe behandeling en zelfs misbruik moeten verduren en toch heeft u het ego compleet overstegen. Bent u het eens met die leraren, dat we, in de zoektocht naar verlichting, eerst het ego op moeten bouwen voordat we proberen het te transcenderen?
Amma: de meeste mensen zijn gewond op de een of andere manier. Die wonden zijn veroorzaakt door het verleden. Gewoonlijk genezen deze wonden niet. Het zijn wonden van zowel dit leven als van vorige levens, en geen enkele dokter of psycholoog kan ze genezen. Een dokter of psycholoog kan mensen helpen om ondanks deze wonden, tot op zekere hoogte, met het leven om te gaan. Maar ze kunnen ze niet werkelijk genezen. Ze kunnen niet diep genoeg in hun eigen geest doordringen om hun eigen wonden te genezen, laat staan dat ze in de geest van de patiënt door kunnen dringen. Alleen een ware meester, die helemaal vrij is van allerlei beperkingen en die voorbij denken en voelen is, kan in iemands geest doordringen en al deze wonden behandelen met zijn of haar oneindige energie. Spiritueel leven, vooral onder de leiding van een satguru, zwakt de psyche niet af. Het maakt ze sterker.
De uiteindelijke oorzaak van alle emotionele wonden is onze scheiding van het Atman, van onze ware natuur. Voor een persoon kan het nodig zijn om naar een psycholoog te gaan en dat is prima. Maar om spiritualiteit aan de kant te schuiven om eerst het ego te versterken, is volharden in het gevoel van afscheiding. Het leidt alleen maar tot nog meer lijden. Wat levert het op om te denken: Ik ga wel naar de dokter als ik me wat beter voel? Wachten totdat zowel de innerlijke als uiterlijke omstandigheden 'precies goed' zijn, voor we onze spirituele reis beginnen, is net zoiets als wachten tot de golven opzij gaan voor we in de oceaan springen. Dat zal nooit gebeuren. Elk levensmoment is zo dierbaar, zo'n zeldzame kans. Die moeten we niet verspillen.
